Op 9 september 2022 vond het congres en Inspiratiedag ‘De knel van ouderverstoting | over de complexe dynamiek van geblokkeerde ouder-kind relaties’ plaats, in het Energiehuis in Dordrecht. Het congres is georganiseerd door Kinderen uit de Knel in samenwerking met de FamilySupporters Drechtsteden.

Er waren 240 deelnemers aanwezig – ondanks de staking van het openbaar vervoer. Er zijn 161 evaluatieformulieren ingevuld.

De algemene waardering voor de dag kreeg een score van 8 gemiddeld. Een resultaat waar we met z’n allen blij mee kunnen zijn.

Er zijn veel enthousiaste suggesties gedaan voor een volgende studiedag/congres. Opvallend is de vraag naar verdieping voor de verschillende beroepsgroepen, met behoefte aan casuïstiek, praktijkvoorbeelden of praktische handvatten. Ook wensen voor samenwerking in de keten en samenwerking tussen professionals. Daarnaast ook nog veel specifieke suggesties.  De grote opkomst, de diversiteit aan aanwezige professionaliteit en het enthousiasme nodigen uit tot nadenken over een vervolg.  Samenwerking met verschillende professionele beroepsgroepen lijkt in ieder geval een logische én inspirerende insteek er voor.

Bekijk het dagprogramma met de sprekers en thema’s: Programma Congres De knel van ouderverstoting 9-9-22

In de aanloop naar het congres hebben we ons goed gerealiseerd dat het een spannend onderwerp is waar veel emoties bij betrokken zijn en waar deze emoties begrijpelijkerwijs enorm hoog op kunnen lopen. We hebben gepoogd de meerstemmigheid die wij vanuit Kinderen uit de Knel zo belangrijk vinden, vorm te geven in de opzet van het congres.

Vanuit verschillende disciplines en organisaties was er een brede range van sprekers. Ook de kinderstem kwam goed voor het voetlicht middels de jongeren van Villa Pinedo die een indrukwekkende brief  hebben opgesteld en voorgelezen: “Aan alle ouders met wie wij het contact (even) zijn verloren” .

Bekijk: Open Brief en De 10 Persoonlijke Brieven

Erik van der Elst, lid basisteam Kinderen uit de Knel, was de dagvoorzitter.

Door de dag heen zorgden een tweetal acteurs van Artoloco voor treffende situatieschetsen.

Inleiding op het thema en handvatten – dr. Margreet Visser en drs. Justine van Lawick

De dag startte met de ‘founding mothers’ van de interventie Kinderen uit de knel: Justine van Lawick en Margreet Visser. Zij behandelden de complexiteit van het thema ouderverstoting en gingen in op handvatten voor basisattitude en de-escalatie aan de hand van de grondslagen, de ‘keystones’, van Kinderen uit de Knel. Meerpartijdigheid met het accent op de kinderen is een van de belangrijke uitgangspunten. Margreet en Justine illustreerden het belang van meerstemmigheid en een niet-veroordelende basisattitude. Een niet-veroordelende attitude naar de ouders, kinderen en niet te vergeten het sociale netwerk, maar zeker ook naar de collega’s. Want de steun en stem van collega’s is een belangrijke factor in het werken met deze gezinnen en het kunnen omgaan met deze dynamiek. Margreet en Justine stonden onder andere stil bij hoe je als therapeut zelf gevangen kunt raken in destructieve spiralen en hoe de keystones helpen om koers te houden.

Daarbij bepleitten zij om zorgvuldig om te gaan met taal: ouderverstoting klinkt als een bewust en agressief proces. Het Kinderen uit de Knel team prefereert de termen ‘contactverlies’ of ‘geblokkeerde ouder-kindrelaties’. Met deze termen wordt niet gewezen naar een kind dat iets zou veroorzaken en wordt de problematiek als een systemisch probleem gezien.

De acteurs speelden hierbij drie emotionele scenes in verschillende contexten (school, buurt, thuis met oma). Ook het beladen onderwerp veiligheid kwam aan bod, waarover recent een artikel is geschreven: ‘Drang en dwang in de behandeling van complexe scheiding’.

Vroegsignalering – Heleen Koppejan MSc

Aan de buitenkant lijkt iedere casus hetzelfde: het kind zegt geen omgang meer te willen met één van de ouders. Omdat de dynamiek in iedere casus anders kan zijn, heeft Heleen Koppejan in haar praktijk als psycholoog een methode ontwikkeld om grondig onderzoek uit te voeren en de oorzaken in kaart te brengen.

Heleen heeft uiteengezet hoe dit onderzoek vorm krijgt, in het werken met families waar een van de ouders geen contact meer heeft met het kind of de kinderen. Zij heeft intensieve gesprekken met ouders en kinderen en gebruikt hierbij op systematische wijze emoticons, cijfers en vragenlijsten waarbij gevoelens en overtuigingen worden geëxpliciteerd.

Daarna volgt een advies aan de verwijzende instantie.

Brug tussen zorg en recht – mr. Marion Beckers

Familierechter Marion Becker legde uit welke instrumenten een rechter heeft om in zaken waarbij contactverlies speelt, een uitspraak te doen. In de wet staat dat “de ouder de plicht heeft om de ontwikkeling van de band met de andere ouder te bevorderen”. Juridische middelen die een rechter tot haar beschikking heeft zijn onder andere: proefcontacten, opbouwregelingen, wijziging omgangsregeling, begeleiding door derden en boete, dwangsom, zelfs lijfsdwang, en het toewijzen van een bijzondere curator. Zij pleit voor samenwerking tussen rechters en therapeuten bij kennisontwikkeling over complexe scheidingen en waar mogelijk ook op gezinsniveau.

Animatiefilm

Vervolgens werd de educatieve animatiefilm ‘Geweld in het gezin, drie basispatronen waarop ruzies kunnen escaleren in het gezin’ vertoond.

Kind- en ouderperspectief – Frénk van der Linden

Frénk van der Linden, ervaringsdeskundige, journalist en auteur van ‘En altijd maar verlangen – de liefdesoorlog van mijn ouders’, vertelde in dialoog met mensen uit het publiek, over zijn eigen geschiedenis. Een verhaal dat zeer invoelbaar was, en veel mensen raakte.

Behandelmodule Contactherstel – Andaye Steijlen MSc

Andaye Steijlen heeft een toelichting gegeven op de module Contactherstel van het Centrum voor Relationele Therapie bij Arkin Jeugd & Gezin in Amsterdam. De module richt zich op het herstel van contact tussen een kind en een ouder, in een situatie waarin het kind langdurig geen contact heeft gehad met een van de ouders. Uitgangspunt is dat een gezaghebbende partij heeft vastgesteld dat het bij beide ouders veilig genoeg is en het noodzakelijk is voor de ontwikkeling van het kind dat er contact is met beide ouders. In een periode van 4-8 maanden werken therapeuten, ouders en verwijzer intensief samen en worden beide ouders gecoacht richting genormaliseerd contact met hun kind.

Behandelmogelijkheden en ervaringen – dr. Emma Morris

De laatste spreker was Emma Morris van het Anna Freud centrum in Londen. Ook zij benadrukte dat het nodig is om eerst vast te stellen of er sprake is van onveiligheid (“is it alienation or abuse?”). Dan pas kan het team ingezet worden om contact te herstellen. Ouders moeten allebei uitspreken dat ze er aan willen werken en ze beginnen met een gesprek met de ouders over verwachtingen (eens in de week logeren versus eens per half jaar een brief). Emma benadrukte de complexiteit aan de hand van een casus waar zij zelf bij betrokken is: er is niet één weg, elke familie is anders en we leren nog steeds. Wat wel in alle families gedaan wordt is het mentaliserend vermogen vergroten dat vaak door alle spanningen onder druk staat of zelfs (vaak alleen in deze situatie) afwezig is.